Muzyka krzyża i miecza
W średniowieczu, muzyka rozwijała się prężnie. Dwory odwiedzali wędrowni trubadurzy, w miastach występowały różnorodne grupy artystyczne, z wież dało się słyszeć hejnały, uniwersytety nauczały muzyki wszystkich uczniów, a świątynie, budowane często z myślą o konkretnym dźwięku, wypełniały się religijną pieśnią. Rozwijała się rytmika, notacja muzyczna, muzyka organalna oraz wiele innych form. Nie inaczej działo się w Polsce. Nasz kraj także może pochwalić się wybitnymi dziełami oraz wkładem w historię muzyki. Oto wybór utworów, które powstały na ziemiach polskich w średniowieczu.
Bogurodzica
Pierwszy hymn Polski nie bez powodu cieszy się uznaniem. Jest to wszakże najstarszy zachowany polski utwór poetycki z melodią oraz najstarsza polska pieśń religijna. Historia jej sięga najpewniej przełomu XIII i XIV wieku, choć zapisana została później – dopiero w roku 1407. Historia Bogurodzicy nie jest dobrze znana – brakuje bowiem wiarygodnych informacji o jej autorstwie (przypisywanym często benedyktynom) lub pochodzeniu (najprawdopodobniej słowiańsko-bizantyjskim, na co wskazuje odwołanie do Deesis – Jezusa, Matki Bożej i Jana Chrzciciela).
Bogurodzica to kontrafaktura – nowy tekst, zmieniający pierwotny charakter muzycznego utworu. Jej melodia znana bowiem była już wcześniej na zachodzie, gdzie wykorzystano ją w romansie rycerskim. Początkowo śpiewana była podczas mszy, z czasem stała się pieśnią rycerską oraz nieoficjalnym hymnem narodowym. Została odśpiewana m. in. podczas koronacji Władysława Warneńczyka.
Gaude Mater Polonia
To hymn na cześć św. Stanisława ze Szczepanowa, napisany w roku 1253 i po raz pierwszy odśpiewany rok później, podczas uroczystości kanonizacyjnych biskupa. Słowa zostały napisane przez Wincentego z Kielczy, pierwszego znanego z imienia polskiego kompozytora.
Pieśń ta zdobyła uznanie ówczesnych odbiorców, zyskując funkcję pieśni rycerskiej i narodowej. Obecnie, jej pierwsza i dziesiąta zwrotka odśpiewywane są podczas różnych uroczystości, m. in. inauguracji roku akademickiego.
Breve Regnum
To powstała w XV wieku pieśń żaków krakowskich, której autor pozostaje nieznany. Jej treść odnosi się do studenckiej zabawy obchodzonej w dniach 15-22 października. W tym czasie uczniowie porzucali obowiązki i wybierali spośród siebie króla, przejmując władzę nad uczelnią oraz miastem. Zwyczaj ten wywodzi się z Francji, rozpowszechnił się jednak w wielu państwach Europy. Jego odpowiednikiem jest obchodzona współcześnie impreza, w której udział biorą przede wszystkim osoby uczęszczające w danym mieście na dowolne studia juwenalia.